معاینه کامل چشم

معاینه چشم جهت بررسی سلامت چشم و آگاهی از امکان ابتلا به انواع مختلف بیماری‌های چشمی ضرورت دارد. با انجام مرتب معاینه چشم می‌توان بسیاری از بیماری‌های چشمی و یا حتی بیماری‌هایی همچون فشار خون، تومور، دیابت، بیماری‌های مغز و … را در مراحل اولیه شناسایی کرد و پس از مراجعه به پزشک متخصص، اقدامات درمانی لازم جهت بهبود و یا کند کردن روند رشد بیماری را انجام داد.

معاینه چشم در کودکان از اهمیت بیشتری برخوردار است، چرا که کودکانی که از انواع مختلف اختلالات بینایی رنج می برند، اغلب درک درستی از بینایی نرمال نداشته و نمی‌توانند مشکل خود را بیان کنند. ۵ تا ۱۰ درصد کودکانی که در سنین قبل از دبستان هستند و ۲۵ درصد کودکانی که به مدرسه می روند، به نوعی با مشکلات چشمی مواجه اند و از آن رنج می برند. برخی از این مشکلات، در صورت تشخیص و درمان دیرهنگام، می تواند به بروز عوارض غیرقابل جبران در دستگاه بینایی کودک منجر شود و به همین دلیل معاینه و بررسی سلامت چشم ها در زمان مناسب اهمیت ویژه ای دارد.

یک معاینه کامل چشم بسیار فراتر از تعیین عیوب انکساری چشم و شماره عینک مناسب است. در واقع، یک معاینه چشم شامل مراحل مختلفی است که علاوه بر تعیین حدت بینایی فرد اندازه‌گیری فشار داخل چشم، بررسی قسمت خلفی (شبکیه)، بررسی قسمت قدامی(جلویی) چشم و بررسی حرکات چشم را شامل میشود.

زمان تکرار آزمایشات چشمی بسته به نظر پزشک معالج شما دارد. با این حال توصیه‌های انجمن چشم پزشکی آمریکا در صورتی که شما هیچگونه شکایت چشمی ندارید بدین شرح است :

• اگر سن شما زیر 40 سال است، بهتر است که هر 3 سال یک بار معاینه کامل چشم صورت گیرد.
• اگر سن شما بین 40 تا 65 سال است، بهتر است که هر دو سال یک بار معاینه صورت گیرد.
• اگر 65 سال یا بیشتر دارید، این معاینات باید سالیانه صورت گیرد.
• اگر شما دیابتی هستید، و هنوز به عوارض چشمی دیابت مبتلا نشده اید باید هر هشت ماه یک بار معاینات کامل چشم پزشکی را انجام دهید. بعضی از افراد که دارای برخی بیماری‌های سیستمیک یا چشمی خاصی هستند، احتیاج به معاینات بیشتری دارند.
• به یاد داشته باشید که:

• پیرچشمی معمولا بین 38 تا 40 سالگی شروع شده و تقریبا همه مردم تا سن 50 سالگی آن را تجربه خواهند کرد.
• بسیاری از افراد تا سنین 52 تا 64 سالگی درجاتی از کاتاراکت (آب مروارید) خواهند داشت و در سنین 75 تا 85 سالگی تقریبا همه کاتاراکت خواهند داشت.
• گلوکوم (آب سیاه) معمولا در افراد بالای 40 سال اتفاق می‌افتد و در مراحل اولیه بدون علامت است. این بیماری یکی از علل عمده نابینایی در ایران است.
• معاینه چشم پزشکی معمولا بین 30 تا 60 دقیقه طول می‌کشد و بدون درد است.گرفتن شرح حال: در این قسمت چشم پزشک از سابقه بیماری‌های چشمی، زمان آخرین معاینه چشم پزشکی و شکایات احتمالی بینایی از شما سوال خواهد کرد. همچنین او درمورد شغل، سرگرمی‌ها و تفریحات و در مورد سابقه خانوادگی بیماری‌های چشمی از شما سوال خواهد کرد.ارزیابی حرکات چشمی: چشم پزشک از شما می‌خواهد که به یک هدف نزدیک (معمولا انگشت دست او) نگاه کنید و حرکت انگشت او را که مانند ترسیم حرف H پهن در فضا است، دنبال کنید. این آزمایش قابلیت حرکت چشمان شما را ارزیابی می‌کند. در اختلالات اعصاب چشمی که به عضلات چشم عصب‌دهی می‌کند یا در صورت وجود مشکل در خود عضلات چشم، این حرکات مختل می‌شوند.ارزیابی مردمک: در این آزمایش یک منبع نورانی به چشم شما تابانده می‌شود تا واکنش مردمک به نور سنجیده شود.بررسی با Slit Lamp: در این تست از slit lamp که بیومیکروسکوپ هم نامیده می‌شود، برای بررسی قسمت قدامی و خلفی چشم استفاده می‌شود. این میکروسکوپ اجزای چشم شما را چندین‌بار بزرگ‌تر کرده و از یک منبع نورانی استفاده می‌کند تا به وضوح اجزای چشم دیده شوند. تمام قسمت‌های چشم شما مانند مژه، پلک، قرنیه، ملتحمه، عنبیه، عدسی ، اتاق قدامی اتاق خلفی ، شبکیه ، عروق شبکیه و عصب بینایی به وسیله این دستگاه بررسی می‌شوند.ارزیابی فوندوس با مردمک گشاد شده: معمولا این تست آخرین تستی است که در یک معاینه چشم پزشکی کامل انجام می‌شود. در این روش پزشک از قطره‌ای استفاده می‌کند که مردمک چشم شما را گشاد کرده و بنابراین پنجره‌ای را جلوی چشم او باز می‌کند که می‌تواند قسمت‌های داخلی‌تر چشمان شما را به خوبی بررسی کند. در این آزمایش او می‌تواند ویتره، عصب بینایی، ماکولا، شبکیه و عروق خونی را بررسی کند. کاهش نور فوندوسکوپ وضوح تصویر را برای چشم‌پزشک کم می‌کند، با این حال اگر نور این دستگاه شما را اذیت می‌کند، می‌توانید از پزشک خود بخواهید نور آن را کاهش‌دهد. این آزمایش یک قسمت اصلی و مهم از معاینات چشم پزشکی است که می‌تواند بسیاری از بیماری‌های چشمی را نشان دهد.آزمایش تشخیص رنگ: اختلالات تشخیص رنگ به خصوص در آقایان شایع است. شایع‌ترین اختلال، عدم تشخیص دو رنگ سبز و قرمز از یکدیگر است. آزمایش استاندارد برای تشخیص این نوع اختلال استفاده از صفحات pseudoisochromatic  است. این نوع صفحات، شکل‌های مختلفی مانند اعداد، حروف یا اشکال هندسی متفاوت دارند که به صورت نقطه‌نقطه بوده و در رنگ و درجه روشنی از زمینه زیرشان متفاوت هستند. به عنوان مثال، ممکن است که زمینه یکی از آنها نقطه‌های نارنجی و شکل اصلی به صورت نقطه‌های زیتونی‌رنگ باشد. برای یک فرد با تشخیص رنگ عادی، تفکیک این دو از هم به راحتی صورت می‌گیرد، اما برای فردی که dichromatic است ( یعنی کسی که دو رنگ قرمز و سبز را یکسان می‌بیند)، هیچ شکلی قابل تشخیص نیست.یکی از انواع شناخته شده تست‌های تشخیص رنگ تست کوررنگی ایشی هارا نام دارد. تست کوررنگی ایشی هارا شامل کارت‌هایی حاوی نقاط رنگی است که اعدادی در میان آن نقاط پنهان شده و از فرد خواسته می‌شود تا عددی را که مشاهده می‌کند، بیان نماید. این تست طوری طراحی شده که پاسخ افرادی که دارای دید رنگی طبیعی هستند، با افرادی که دچار کوررنگی هستند، متفاوت خواهد بود و براساس تعداد پاسخ های صحیح فرد می‌توان دریافت که وی دید رنگی طبیعی دارد یا خیر.بررسی میدان بینایی: میدان بینایی محدوده‌ای از فضا است که با نگاه ثابت چشم در یک جهت، برای شخص قابل رویت است. کاربرد اصلی این تست برای تشخیص و پیگیری گلوکوم (آب سیاه) است. همچنین در تشخیص انواع بیماری‌های اعصاب چشم و راه‌های بینایی در مغز کمک کننده است.عینک تشخیص دوبینی : در این تست، فرد عینک را برروی چشم خود گذاشته و در مقابل چراغ قوه قرار می‌گیرد. سپس درمانگر در مورد تعداد نقاط نورانی که فرد می‌بیند، سوالات از پیش تعیین شده‌ای را از وی می‌پرسد. طبق این برنامه مشخص است که کدام پاسخ فرد به هر سوال قابل قبول بوده و هر پاسخ نادرست دیگری نشانه کدام یک از اختلالات بینایی مربوط به اختلال دید سه بعدی (درک عمق)، دوبینی (آمبلیوپی)، عیوب انکساری، انحراف چشم  (استرابیسم)، دید تک قطبی (monocular) و … است.آزمون دیگری که جهت ارزیابی سریع دوبینی، انحراف چشم و سایر مشکلات درک عمق انجام می‌شود، تشخیص ۴ علامت شناخته شده به نام “علائم لی” است. در بخش اول این آزمون، فرد باید بتواند با رعایت فاصله مناسب، هر یک از ۴ علامت خانه، دایره، سیب و مربع را شناسایی کند. در بخش دوم آزمون، فرد ابتدا عینک سه بعدی را روی چشم خود قرار داده و سپس به صفحه نگاه می‌کند، یکی از تصاویر در هر قسمت متحرک به نظر می‌رسد و فرد باید آن را انتخاب کند. این مرحله از آزمون برای کودکان و بزرگسالان شکل متفاوتی دارد.
• تست‌های دید سه بعدی : یکی دیگر از آزمون‌های رایج در معاینات چشم، تست دید سه بعدی یا استریوپسیس است. افرادی که دید سه بعدی آنها اختلال دارد، نمی‌توانند دور و نزدیک بودن اشیا نسبت به هم را تشخیص دهند، به همین دلیل این تست را “درک عمق” نیز می‌نامند. بررسی میزان درک عمق افراد روش‌های مختلفی دارد. در تست دید سه بعدی عادی، کارت مخصوص در فاصله مناسب (معمولا ۳۰ تا ۴۰ سانتی متری ) فرد قرار گرفته و از  وی خواسته می‌شود نام تصاویر موجود روی کارت را بیان کند و آزمون بر اساس تعداد پاسخ های صحیح وی تحلیل می‌شود. آزمون طوری طراحی شده که تنها افرادی که دارای دید دوقطبی و توانایی بینایی بیش از ۲/۱۰ یا ۳/۱۰ باشند می‌توانند تمامی تصاویر را مشاهده نمایند.
• تست دید نزدیک: دراین تست کارت‌های خاصی در فاصله مناسب از چشم فرد قرار گرفته و از وی خواسته می‌شود تا اعداد را بخواند. در نوع پیشرفته‌تر این تست، فاصله اعداد از یکدیگر متفاوت است (مانند کنار هم قرارگیری حروف برای ساخت کلمات مختلف) که می‌تواند در غربالگری کودکان مبتلا به آسیب مغزی نیز بسیار مفید باشد.
•  
• عدم توانایی تمایز میان دو رنگ سبز و قرمز رایج‌ترین نوع اختلالات دید رنگی است. انواع نادرتری از کوررنگی نیز وجود دارند که عبارتند از اختلال در درک نور زرد و آبی که اگر جزیی باشد تیریتانومالی و اگر کلی باشد، تیریتانوپی نام دارد. نوع دیگر این اختلالات نیز کوررنگی کامل است که فرد توانایی تمایز هیچ رنگی را ندارد. در این بیماران معمولا اختلال بینایی مرکزی و نورگریزی (فوتوفوبیا) وجود دارد و آنها از حرکت غیر ارادی کره چشم نیز رنج می برند. به دلیل نادر بودن چنین اختلالاتی معمولا در طراحی تست‌های اولیه پیش‌بینی‌ای برای آنها صورت نگرفته است.
• آزمایشات تکمیلی در صورت ضرورت
• تونومتری: این آزمایش برای اندازه‌گیری فشار داخل چشمی است. در این آزمایش ابتدا یک قطره بی‌حسی و سپس چند قطره از فلئورسئین (یک ماده رنگی زرد) به داخل چشم ریخته می‌شود ودر نهایت چشم‌پزشک یک دستگاه کوچک را به نام تونومتر به چشمان شما نزدیک می‌کند و روی قرنیه قرار می‌دهد و فشار چشم را اندازه‌گیری می‌کند.
• تست بررسی تطابق: هدف از انجام این آزمایش، سنجش توانایی چشمان شما برای تطابق است. چشم پزشک از شما می‌خواهد که به یک نقطه نزدیک نگاه کنید و سپس این هدف را تا بینی نزدیک و نزدیک‌تر می‌کند و از شما می‌خواهد اولین باری که آن را به صورت دو شئ می‌بینید، ذکر کنید.
• تست پوشاندن چشم: این تست برای ارزیابی عملکرد هم‌زمان دو چشم با یک دیگر است. در این آزمایش از شما خواسته می‌شود در صورتی که دارای عیوب انکساری هستید، عینک مخصوص خود را به چشم بزنید و سپس به یک نقطه دور روی چارت حروف ثابت نگاه کنید. سپس چشم‌پزشک یکی از چشمان شما را می‌پوشاند. اگر چشم شما برای ثابت ماندن روی نقطه مورد نظرحرکت کند یعنی از آن چشم استفاده نمی‌شود و این می‌تواند نشانه‌ای از استرابیسم (لوچی) یا تنبلی چشم باشد. برای تکرار آزمایش برای چشم دیگر، چشم پزشک بعد از برداشتن پوشش از چشم اول، چند ثانیه‌ای صبر می‌کند تا تعادل برقرار شود و سپس آزمایش را با چشم دیگر تکرار می‌کند.
• سنجش حدت بینایی: انجام این تست در واقع به این معناست که چشمان شما چقدر خوب می‌بیند یا به عبارت دیگر وضوح و قدرت بینایی شما را محک می‌زند. اولین آزمایشی که شما در حین معاینات چشم با آن مواجه خواهید شد، دیدن چارت معروفی است که شامل حروف در اندازه‌های مختلف است. ابتدا شما باید در فاصله 6 متری از این چارت بایستید. از شما خواسته می‌شود که جهت حروف را که به تدریج کوچک‌تر می‌شود، تشخیص دهید. کوچک‌ترین ردیفی که توسط چشم شما دیده می‌شود، میزان دید چشمان شما خواهد بود. اگر چشم‌پزشک دید را 10/10گزارش کند معنای این جمله این است که شما از فاصله 6 متری می‌توانید کوچک‌ترین ردیفی را که یک فرد با دید طبیعی می‌بیند، ببینید و اگر به عنوان مثال دید شما 10/5 گزارش شود، معنای آن این است که شما از فاصله 5 متری می‌توانید کوچک‌ترین شیعی را که یک فرد با دید طبیعی از فاصله 10متری می‌بیند، ببینید. اگر دید شما کاهش یافته باشد، بایستی تعیین نمره عینک انجام شود که احتمالا همگی شما به خوبی با آن آشنا هستید. تعیین عیب انکساری همان مرحله‌ای است که عدسی‌های مختلف جلوی چشم قرار می‌گیرد تا عدسی مناسب برای تصحیح عیب انکساری شما پیدا شود.
• مراحل معاینه چشم:

تست تشخیص حساسیت کنتراست : در این آزمون که در دو نوع دید دور و دید نزدیک طراحی شده، دسته‌های ۳ تایی از حروف در کنار یکدیگر نوشته شده و از فرد خواسته می‌شود تا آنها را بخواند. کنتراست حروف در هر مجموعه ۳ تایی یکسان، و کنتراست دسته‌های مجاور با یکدیگر متفاوت است. آخرین دسته ۳ تایی که فرد بتواند تمامی حروف آن را به درستی تشخیص دهد به عنوان عدد کنتراست وی ثبت شده و حساسیت کنتراست دید فرد براساس آن محاسبه می‌شود.